Depresja jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych na świecie. Szacuje się, że schorzenie to dotyka około 10% populacji. Przyczyny tego problemu zdrowotnego są złożone i nie w pełni poznane, z kolei objawy różnorodne i zależne od rodzaju depresji. Nie zawsze jest to smutek, obniżony nastrój czy przygnębienie, jak się powszechnie uważa. Dlatego depresja wymaga szczegółowej diagnostyki – tylko wtedy można wdrożyć odpowiednie leczenie. Jednak nawet połowa chorych nie szuka pomocy specjalisty. Problemem jest nastawienie pacjentów do leczenia. Wciąż krąży wiele mitów na temat leków stosowanych w terapii. Poza tym pacjenci boją się stygmatyzacji, łatki "psychicznie chorego". Depresja może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, statusu społecznego, wykształcenia czy płci. W jaki sposób żyjąc w dzisiejszym świecie, nie dopuścić do rozwoju tej groźnej choroby? spis treści 1. Czym jest depresja? 2. Rodzaje depresji Depresja endogenna Depresja egzogenna Dystymia Depresja sezonowa Depresja w ciąży Depresja poporodowa Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Depresja z zahamowaniem Depresja poschizofreniczna Depresja urojeniowa i lękowa Depresja nietypowa Depresja u dzieci i dorosłych 3. Przyczyny depresji Hipoteza biochemiczna przyczyn depresji Hipoteza biologiczna przyczyn depresji Hipoteza genetyczna przyczyn depresji Teoria środowiskowa przyczyn depresji 4. Czynniki ryzyka depresji Wydarzenia życiowe a depresja Depresja a stres 5. Objawy depresji 6. Leczenie depresji Metody leczenia depresji Chory na depresję nie chce się leczyć Udział rodziny w leczeniu depresji 7. Profilaktyka depresji 8. Depresja w pytaniach i odpowiedziach rozwiń 1. Czym jest depresja? Depresja to rodzaj zaburzeń nastroju i emocji, który dotyka dwa razy częściej kobiet niż mężczyzn. Objawy mogą różnić się w zależności od pacjenta i z tego względu pojawiają się problemy w jej rozpoznaniu. Zobacz film: "Co odróżnia depresję od innych chorób śmiertelnych?" Zbyt często ta choroba jest używana, jako określenie obniżonego nastroju, smutku lub złego samopoczucia. Depresja to znacznie więcej, jest to zaawansowane przygnębienie, które utrzymuje się przez dłuższy czas. Pojawia się również utrata zainteresowań i brak chęci do życia. Osoba chora jest ponura i pesymistyczna, spodziewa się wszystkiego co najgorsze. Co więcej ma trudności z zasypianiem, koszmary senne, często budzi się w nocy i nie jest w stanie odpocząć. Funkcjonuje w zwolnionym rytmie, nie potrafi się skoncentrować i ma niską samoocenę. Depresja to podstępna choroba, która uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Nieustannie trwa uczucie bezsilności, bezradności i beznadziejności. Praca, pasje, nauka, spotkania ze znajomymi i inne codzienne zajęcia nie mają żadnego sensu. Obowiązki są przytłaczające i trudne do zrealizowania. Depresja jest ściśle związana z zaburzeniami koncentracji i brakiem umiejętności społecznych. Depresja nie dotyczy tylko osób dorosłych, coraz częściej chorują na nią dzieci i młodzież. Często podstawowym symptomem jest wrogość, irytacja, złość i unikanie kontaktu z najbliższymi. Takich zachowań nie można ignorować, ponieważ mogą prowadzić do samobójstwa. Ten problem zdrowotny najczęściej atakuje osoby, które mają genetyczne predyspozycje do depresji, jednak nie jest to reguła. Stany depresyjne mogą pojawić się także pod wpływem silnego stresu czy traumatycznego przeżycia. Według Światowej Organizacji Zdrowia na depresję choruje 350 milionów ludzi. Co roku jest przyczyną śmierci około 800 000 osób. Szacuje się, że w 2020 roku będzie jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 epizod depresyjny został ujęty pod kodem F32. Wyróżnia się 3 stopnie nasilenia depresji: epizod depresyjny łagodny epizod depresyjny umiarkowany epizod depresyjny ciężki z/lub bez objawów psychotycznych 2. Rodzaje depresji Depresja ma także różne objawy w zależności od jej rodzaju. Ze względu na przyczyny, objawy i przebieg choroby można wyróżnić kilka rodzajów depresji. Depresja endogenna Depresja endogenna jest uwarunkowana biologicznie, może wynikać z występowania zaburzeń, przykładowo w produkcji neuroprzekaźników (takich jak noradrenalina lub serotonina). Istotną rolę odgrywają też czynniki genetyczne, które nie są bezpośrednią przyczyną depresji, ale mogą zwiększać ryzyko zachorowania (wzrasta ono, kiedy choroba wystąpiła u innych członków rodziny). Depresja egzogenna Depresja reaktywna (egzogenna) jest uwarunkowana psychologicznie, może być związana z wystąpieniem stresującego wydarzenia w życiu (przykładowo ciężka choroba, rozwód, utrata bliskiej osoby). Depresję można powiązać także z chorobami somatycznymi (np. cukrzyca, nadciśnienie) i neurologicznymi. Na występowanie depresji wpływ mogą mieć również leki i substancje psychoaktywne. Bardzo często depresja jest efektem działania czynników biologicznych i psychicznych jednocześnie. Dystymia Dystymia jest najłagodniej przebiegającym rodzajem depresji. Dystymia definiowana jest jako przewlekłe obniżenie nastroju, które trwa przez przynajmniej dwa lata. U chorego można zaobserwować pesymizm, niską samoocenę i obniżony nastrój. Dodatkowo występuje uczucie nieradzenia sobie, trudności z podejmowaniem decyzji, smutek i zmęczenie. W leczeniu wykorzystuje się psychoterapię i leki przeciwdepresyjne. Depresja sezonowa Najczęściej w okresie jesienno-zimowym można zaobserwować występowanie depresji sezonowej, która spowodowana jest brakiem słońca. Krótsze dni sprawiają, że do organizmu dociera mniej światła słonecznego, czego efektem jest zwiększona produkcja melatoniny przez szyszynkę. Skutkuje to sennością, rozdrażnieniem, obniżeniem nastroju i spowolnieniem funkcji życiowych. Depresję sezonową można zauważyć najczęściej u osób między 20. a 30. rokiem życia. Depresja w ciąży Depresja w ciąży to problem wielu kobiet. Spadek nastroju, zaburzenia snu, drażliwość i wiele innych symptomów depresji mogą być wynikiem zmian hormonalnych w organizmie ciężarnej. Sytuacja nie zawsze związana jest z zaburzeniami depresyjnymi, jednak spadek samopoczucia utrzymujący się przez dłuższy czas powinien być skonsultowany ze specjalistą. Potwierdzona depresja często wiąże się z koniecznością przyjmowania leków antydepresyjnych. O leczeniu kobiety w ciąży decyduje: obraz kliniczny depresji, nasilenie objawów, stopień zaawansowania ciąży. Przyjmowanie antydepresantów w pierwszym trymestrze ciąży może prowadzić do wad rozwojowych płodu. Leczenie farmakologiczne najczęściej jest wdrażane dopiero w drugim i trzecim trymestrze. Zazwyczaj są one stosowane w przypadku ciężkiej depresji z występowaniem myśli samobójczych. Lekarze starają się dobierać stosunkowo bezpieczne środki farmakologiczne. Na czternaście dni przed porodem dziecka dawka zostaje zmniejszona, by zniwelować powikłania, które mogą pojawić się u noworodka. Depresja poporodowa Depresja poporodowa występuje u 3/4 kobiet po urodzeniu dziecka. Zazwyczaj jest to krótkotrwała drażliwość, płaczliwość i uczucie niepokoju, które stopniowo ustępuje po około 10 dniach. Choroba objawia się poczuciem niekompetencji, brakiem radości płynącej z kontaktu z dzieckiem, rozdrażnieniem, a także zaburzeniami łaknienia i zaburzenia snu, które nie ustępują w przeciągu kilkunastu dni od porodu. Warto zaznaczyć, że objawy depresji poporodowej mogą się pojawić nawet po dłuższym czasie od porodu (kilka miesięcy), a leczenie wymaga wsparcia ze strony najbliższych i wizyty u psychiatry. Za główną przyczynę depresji poporodowej uznaje się spadek hormonów płciowych i utratę stabilności emocjonalnej. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe W przebiegu zaburzeń afektywnych dwubiegunowych charakterystyczne jest występowanie dwóch skrajnych stanów: depresji i manii. U chorego można zaobserwować epizody depresyjne występujące naprzemiennie ze stanami skrajnego optymizmu. Istotne jest, że choroba może doprowadzić nawet do samobójstwa, a leczenie polega na stałym przyjmowaniu silnych leków przeciwpsychotycznych (może dochodzić do nawrotów choroby). Depresja z zahamowaniem Depresja z zahamowaniem inaczej nazywana jest osłupieniem depresyjnym. Osoba chora na ten rodzaj depresji nie podejmuje żadnej aktywności. Można również zauważyć brak kontaktu chorego z otoczeniem, pozostawanie nieruchomo w jednej pozycji, a także cierpiący wyraz twarzy. Istotne jest to, że osoba chora nie odżywia się. Depresja poschizofreniczna Charakterystyczne dla depresji poschizofrenicznej jest występowanie objawów depresyjnych, połączonych z łagodniejszą formą objawów schizofrenii. Choroba jest reakcją na przebyty epizod schizofreniczny. Depresja urojeniowa i lękowa Charakterystyczne dla przebiegu depresji urojeniowej jest nasilenie objawów powiązanych z obniżeniem poczucia własnej wartości i negatywną wizją przyszłości, które dochodzą do poziomu urojeń. Dodatkowo, u chorych można zaobserwować nieufność wobec najbliższych i myślenie katastroficzne. W przebiegu depresji lękowej, nazywanej również agitowaną, głównym objawem, który można zaobserwować u chorego jest nasilone uczucie niepokoju. Może występować także silne pobudzenie nerwowe. Depresja nietypowa Depresja nietypowa jest też określana depresją maskowaną lub atypową. Charakterystyczne dla depresji nietypowej jest występowanie odwrotnych objawów, niż w przypadku typowej depresji. Najczęściej spotykaną różnicą jest objadanie się (zwiększony apetyt) oraz występowanie nadmiernej senności. Chory może także cierpieć na kołatanie serca, różnego rodzaju bóle czy biegunki Depresja u dzieci i dorosłych Problem depresji może spotkać osoby w każdym wieku, biorąc pod uwagę wiek osoby chorej można wyróżnić rodzaje zaburzeń depresyjnych, takie jak depresja u osób w wieku podeszłym depresja osób dorosłych depresję dzieci i młodzieży W przypadku ostatniej grupy, jako objawy mogą pojawić się: wrogość i odcięcie się od rówieśników i rodziny, łatwe wpadanie w złość oraz łatwe irytowanie się. Nie powinno się bagatelizować bardzo ważnego problemu, jakim jest depresja osób w wieku podeszłym. Depresja u osób starszych jest chorobą występującą niemal tak samo często, jak w całej populacji. Szacuje się, że w tej grupie wiekowej depresja dotyka nawet 20% ludzi. Przebieg choroby nie odbiega obrazem od depresji we wcześniejszych okresach życia. Depresja osób starszych nie powinna być bagatelizowana (uważana za stan normalny w tym wieku) przez rodzinę czy lekarza, ale być leczona jak każda choroba w tym wieku. Dzięki temu możemy uzyskać poprawę jakości życia chorego. 3. Przyczyny depresji Trudno wskazać konkretne przyczyny depresji, ponieważ jest to schorzenie o wielopłaszczyznowym podłożu, stąd też istnieje kilka hipotez, które przybliżają złożoność patomechanizmu choroby. Depresja może wynikać z zaburzeń w poziomie neuroprzekaźników, czynników genetycznych czy środowiskowych. Zaburzenia nastroju mogą czerpać swoje źródło w negatywnych doświadczeniach, jak i pesymistycznym myśleniu. Zaburzenia psychiczne są bardzo trudnymi chorobami, zarówno w diagnozie, jak i w leczeniu. Badanie przyczyn powstawania chorób psychicznych jest ciężkie i często budzi kontrowersje. Nie udało się dotąd poznać wszystkich możliwości mózgu człowieka oraz procesów, jakie w nim zachodzą. Dlatego trudno jest jednoznacznie stwierdzić, skąd biorą się choroby psychiczne. W tej grupie znajduje się również depresja. Badania nad nią prowadzone są od lat, jednak nie udało się do końca określić, skąd bierze się depresja i w jakich czynnikach należy dopatrywać się jej przyczyn. Istnieje wiele teorii starających się wyjaśnić przyczyny powstawania zaburzeń psychicznych. Badacze starający się dotrzeć do pierwotnych przyczyn nie są zgodni. Depresja, należąca do bardziej znanych chorób psychicznych, jest kojarzona z tzw. bólem duszy. Wielu ludzi bagatelizuje tę chorobę, uważając, że jest to tylko obniżenie nastroju, z którym można poradzić sobie samodzielnie. Jednak depresja jest bardzo poważną chorobą. Fascynowała badaczy już od stuleci. Antyczni medycy i filozofowie zastanawiali się nad naturą człowieka oraz przyczynami zmian jego zachowania. Depresja była jedną z dolegliwości, której tajemnicę starano się rozwikłać od wieków. Hipoteza biochemiczna przyczyn depresji Depresja jest zjawiskiem bardzo złożonym. Wielu uczonych na przestrzeni wieków starało się odpowiedzieć na pytanie o przyczynę depresji. Większość z nich brała zwykle pod uwagę tylko jedną grupę przyczyn prowadzących do zaburzeń depresyjnych, nie podejrzewając wielopłaszczyznowej natury tej choroby. W rzeczywistości na depresję wpływ ma wiele różnych czynników. Obecnie dysponujemy całym wachlarzem hipotez próbujących wyjaśnić etiologię zmian przyczyniających się do rozwoju depresji. Wśród nich możemy wymienić grupę hipotez biologicznych (składają się na nią hipoteza biologiczna, biochemiczna, genetyczna), hipotezę środowiskową, psychologiczną (w jej skład wchodzi hipoteza poznawcza, psychoanalityczna, teoria „wyuczonej bezradności”) i inne. Jednak żadna z nich nie jest w stanie samodzielnie i w sposób wyczerpujący udzielić odpowiedzi na temat podłoża depresji. Według hipotezy biochemicznej, podłożem depresji jest okresowe nieprawidłowe funkcjonowanie układu limbicznego (nadrzędnej jednostki kierującej naszym zachowaniem, reakcjami obronnymi, agresją, instynktem macierzyńskim i popędami seksualnym), podwzgórza (części układu limbicznego odpowiedzialnej za regulację uczucia głodu i sytości, pragnienia, temperatury ciała oraz odczuwanie przyjemności) lub układu siatkowego (regulującego stan snu i czuwania), a dokładnie zakłócenia w przekazywaniu substancji chemicznych (serotoniny, noradrenaliny i dopaminy) w tych obszarach mózgu. Serotonina oddziałuje na przewód pokarmowy i mózg, bierze udział w kontrolowaniu emocji, apetytu, zachowań impulsywnych, stanu snu i czuwania (dlatego jej brak przyczynia się do zaburzeń snu). Noradrenalina to hormon o podobnym działaniu, co adrenalina. Pojawia się ona w organizmie podczas sytuacji stresowych, podnosi ciśnienie, przyspiesza czynność serca, oddechu, wpływa bezpośrednio na podniesienie poziomu cukru we krwi. Dopamina to substancja chemiczna działająca w ośrodkowym układzie nerwowym, wpływająca na aktywność, koordynację ruchową, procesy emocjonalne w ludzkim organizmie. Jej niedobór może doprowadzić do takich chorób, jak choroba Parkinsona i depresja. Hipoteza biologiczna przyczyn depresji Hipoteza biologiczna mówi o tym, że depresja pojawia się w przebiegu wielu współistniejących chorób przewlekłych, takich jak: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna), choroby nowotworowe. Stany te towarzyszą chorym przez całe życie. Powodują swoiste dla siebie ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, z czasem prowadząc do częściowego lub całkowitego kalectwa, a nawet do przedwczesnej śmierci w związku z powikłaniami. Pacjenci czasem nie radzą sobie psychicznie z ograniczeniami, jakie powodują te choroby, dlatego mogą pojawić się stany obniżonego nastroju i depresji. Hipoteza genetyczna przyczyn depresji Naukowcy udowodnili, jak na razie tylko tyle, że warunkowana genetycznie jest choroba afektywna dwubiegunowa (występowanie na przemian depresji z nadmiernym pobudzeniem). Badania z zastosowaniem technik genetyki molekularnej pokazują, że przekazywana jest jednak skłonność do zaburzeń depresyjnych. Badacze wykazali, że ujawnienie się choroby w następnych pokoleniach jest w dużej mierze uzależnione od działania czynników środowiskowych. Uświadamia nam to, w jaki sposób przyczyny zaburzeń depresyjnych przenikają się wzajemnie. Teoria środowiskowa przyczyn depresji Teoria środowiskowa traktuje o tym, że zaburzenia depresyjne mogą być spowodowane czynnikami socjoekonomicznymi oddziałującymi na człowieka. Spośród nich naukowcy najczęściej wymieniają: bezrobocie, kłopoty finansowe, problemy małżeńskie, rozwód, zerwanie związku, śmierć ukochanej osoby, samotność lub izolację. Wszystko to może w rezultacie doprowadzić do sytuacji, z którą człowiek nie będzie umiał sobie poradzić, która go przerośnie. Taka sekwencja zdarzeń nie zawsze musi prowadzić do depresji. Jest jednak wymieniana jako jedna z ewentualnych jej przyczyn. W takich przypadkach skuteczne leczenie depresji opiera się na pomocy choremu w rozwiązaniu problemów i trudności życiowych. 4. Czynniki ryzyka depresji Na depresję może zachorować każdy, bez względu na wiek, płeć czy sytuację ekonomiczną. Jednak istnieje kilka głównych czynników ryzyka zachorowania – trudne sytuacje życiowe, predyspozycje genetyczne, niektóre choroby lub przyjmowane leki. To właśnie te czynniki powiązane są z przyczynami depresji. Osoby z grup ryzyka są bardziej narażone na depresję, a w związku z tym powinny poznać mechanizmy tej choroby, aby jej zapobiegać oraz móc ją rozpoznać, gdy się pojawi. Czynniki ryzyka depresji to przede wszystkim predyspozycje rodzinne, czyli czynniki genetyczne. Pacjenci, u których wystąpiła depresja w rodzinie, częściej sami zapadają na tę chorobę. Może to być związane z charakterem, ale także z chorobami współistniejącymi. Badania sugerują również, że kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na zachorowanie na depresję niż mężczyźni. Uzasadnienia dla dysproporcji płciowych w zachorowaniu na depresję doszukuje się między innymi w większej wrażliwości emocjonalnej kobiet albo we wpływie hormonów płciowych, np. estrogenów, na samopoczucie pań. Ryzyko depresji niosą zaburzenia hormonalne. Dlatego depresja często dotyka kobiet w wieku okołomenopauzalnym. Inne schorzenia także mogą zwiększać szanse na zachorowanie, podobnie przyjmowane w dużych ilościach leki (np. leki nasenne). Wystąpieniu zaburzeń depresyjnych sprzyjają wyjątkowo trudne sytuacje życiowe, zwłaszcza ciężkie, zagrażające życiu, lub choroby powodujące kalectwo. Czynnikami ryzyka depresji są także takie sytuacje w życiu, jak brak wsparcia bliskich osób oraz bezrobocie. Badania dowiodły, że związek z drugą osobą chroni przed depresją. Bycie bezrobotnym oznacza często bycie nieużytecznym społecznie. Co najmniej 16% osób bez zatrudnienia przeżyło epizod depresyjny, czując się nieprzydatnym, bezużytecznym i beznadziejnym w przypadku, gdy poszukiwania nowej pracy kończyły się fiaskiem. Czynniki somatyczne jako przyczyny depresji to czynniki fizyczne, zmiany w organizmie, które powodują rozwinięcie się choroby. U kobiet bardzo silnym wyzwalaczem depresji jest poród. Jest to bardzo ważne, ale również silnie stresujące dla kobiety wydarzenie. W jej organizmie zachodzi wówczas bardzo wiele zmian. Poród jest przeżyciem, które jest najczęstszą przyczyną pojawienia się pierwszego epizodu depresji u kobiety. Innymi czynnikami somatycznymi, które mogą powodować zaburzenia depresyjne, są: urazy czaszki, zakażenia oraz niektóre grupy leków ( doustne środki antykoncepcyjne). Wydarzenia życiowe a depresja Depresja to choroba, ale czy może ją wywołać jakieś jedno trudne doświadczenie albo ciężki okres w życiu? Jedna z trzech rodzajów depresji – depresja psychogenna – wiąże się z trudnymi wydarzeniami życiowymi. Szczególnie dotyczy to przeżyć związanych ze stratą, czyli np. śmiercią bliskiej osoby, rozwodem, rozstaniem. Oczywiście, strata powoduje uczucia smutku, przygnębienia, poczucie rezygnacji, a nawet bunt także u zdrowej osoby. To jeszcze nie jest depresja, ale naturalny proces żałoby. Jeśli jednak ten stan się nadzwyczajnie przedłuża i zaburza funkcjonowanie osoby w wielu obszarach, prowadząc do dezorganizacji życia, wtedy mamy do czynienia z reakcją patologiczną. W takiej sytuacji konieczna jest profesjonalna pomoc w formie leczenia farmakologicznego i/lub psychoterapii. Najlepsze, co można wtedy zrobić, to zgłosić się do lekarza psychiatry, psychologa lub psychoterapeuty. Jak już wspomniano, często wydarzenie będące przyczyną depresji związane jest ze stratą. Strata może mieć także charakter materialny. Wcale nierzadkim doświadczeniem mogącym skutkować depresją jest utrata pracy czy nawet degradacja zawodowa. Taka sytuacja jest szczególnie trudna dla osób, które do tej pory odnosiły na tym polu sukcesy bądź ze względu np. na wiek są mało konkurencyjne na rynku pracy i niełatwo im wyjść z bezrobocia. Depresja a stres Silny stres już sam w sobie jest jednym z czynników ryzyka zachorowania na depresję. Jest on niebezpieczny, szczególnie gdy utrzymuje się przez długi okres, chociaż nie musi być koniecznie związany z jakimś konkretnym, jednostkowym wydarzeniem. Stres zwykle kojarzy się z negatywnymi doświadczeniami życiowymi. W rzeczywistości pojawia się on także przy okazji sytuacji uważanych za pozytywne, ale niosących wyraźną zmianę lub nowe wymagania. W latach 60. ubiegłego wieku amerykańscy psychiatrzy Thomas Holmes i Richard Rahe stworzyli listę stresujących wydarzeń życiowych. Wśród najbardziej stresogennych znalazły się ślub, pogodzenie się ze współmałżonkiem, ciąża, pojawienie się nowego członka rodziny, zmiana pracy czy reorganizacja w miejscu zatrudnienia. Wydarzenia stresowe w życiu człowieka są związane z silnymi emocjami i wymagają dużych pokładów energii na dostosowanie się do nowej sytuacji. Do tej grupy czynników mogą należeć zarówno te, które mają negatywny wpływ na życie człowieka, ale również silne przeżycia pozytywne. Można do nich zaliczyć straty i zawody emocjonalne, np. śmierć bliskiej osoby, rozwód, rozstanie. Również zmiana miejsca zamieszkania i środowiska życia (można tu zaliczyć migracje, emigracje, zmianę pracy) ma duży wpływ na rozwój zaburzeń depresyjnych. Do poważnych problemów należą także niepowodzenia materialne czy zmiana statusu społecznego (np. awans). Chroniczny stres może być przyczyną powstawania w mózgu nieodwracalnych zmian, odpowiadających za samoocenę i samopoczucie. Wiele przeprowadzonych badań potwierdziło, że w mózgach pacjentów wykonujących stresującą pracę pojawiają się fizyczne zmiany przypominające te, które powstają w trakcie depresji. Jedną z metod wyeliminowania codziennego stresu jest uprawianie aktywności fizycznej. 5. Objawy depresji Depresja narasta powoli i niepostrzeżenie. Stopniowo obniża się nastrój, człowiek staje się apatyczny, bierny, nie ma ochoty na żadną aktywność, najchętniej przebywa z dala on innych osób, szuka samotności, zamyka się w sobie. Smutek, który przychodzi bez konkretnej przyczyny, nie mija mimo pozytywnych wydarzeń w życiu chorego. To, co do tej pory przynosiło mu przyjemność, np. realizacja swoich zainteresowań, już go nie interesuje. Następuje spadek dynamiki życiowej, pojawiają się trudności z myśleniem, a tematyka myśli zaczyna być uboga. Ambicje, sukcesy czy rywalizacja przestają mieć znaczenie. W ciężkiej depresji chory jest przekonany, że nie ma przed sobą żadnych perspektyw, że obecnej sytuacji nie da się już zmienić. Występują urojenia prześladowcze, samoobwinianie, a także rozdrażnienie i agresja. Człowiek jest przekonany, że wszystko co złe, dzieje się przez niego, wyolbrzymia problemy. Negatywnie ocenia siebie, swoje osiągnięcia i widoki na przyszłość. Negatywne myśli są bardzo uporczywe i chory nie może się ich pozbyć. W tym stanie wzrasta bardzo ryzyko podjęcia próby samobójczej. Towarzyszą temu objawy somatyczne (fizyczne) depresji, takie jak: kłopoty ze snem, np. bezsenność, lub zbyt duża potrzeba snu problemy z apetytem (jest nadmierny lub osłabiony) spadek lub wzrost wagi, zaburzenia miesiączkowania bóle głowy suchość w ustach spadek libido zmęczenie. Pozostałe symptomy, które często pojawiają się u osoby chorej na depresję to: huśtawki nastrojów, uboga mimika twarzy, smutny lub napięty wyraz twarzy, monotonny głos pozbawiony modulacji, spowolnione tempo wypowiedzi, ociężałe ruchy, niepokój ruchowy (częsta zmiana pozycji, nerwowe ruchy rąk), ból brzucha, ból podbrzusza, ból kręgosłupa, brak źródeł satysfakcji, utrata poczucia humoru, brak szacunku do samego siebie, apatia, smutek, irytacja, złość, drażliwość, brak motywacji, bezradność, unikanie kontaktów z rodziną, unikanie kontaktów z przyjaciółmi i znajomymi, utrata pasji i zainteresowań, natrętne myśli, uporczywe myśli samobójcze, krytyka wobec samego siebie, trudności w podejmowaniu decyzji, napady płaczu. Nieleczona depresja może skutkować zaostrzeniem dotychczasowych objawów chorobowych. Mogą pojawić się wówczas: luki w pamięci, urojenia, zachowania agresywne, przekonanie o obumarciu części ciała, halucynacje, zachowania destruktywne, samookaleczanie, spowolnienie mowy, próby samobójcze, niewyraźna mowa, zamieranie w bezruchu. Nie każdy spadek nastroju czy gorsze samopoczucie oznaczają depresję. Depresja charakteryzuje się nasileniem objawów i wydłużonym czasem ich utrzymywania się. Niepokój powinno wzbudzić nie samo przygnębienie, ale to, że trwa ono już długo i zmienia nasze funkcjonowanie, dezorganizuje codzienne życie. Smutek w depresji nie pojawia się od czasu do czasu, ale stale nam towarzyszy i zaczyna nas zasadniczo zmieniać. Aby postawić rozpoznanie, konieczne jest występowanie określonych objawów przez dłuższy czas (minimum 2 tygodnie). Oprócz kryterium czasu muszą być spełnione jeszcze inne warunki: minimum dwa z tej grupy: nastrój depresyjny (stale utrzymujące się złe samopoczucie), utrata zainteresowań i przeżywania przyjemności, zwiększona męczliwość; minimum dwa z tej grupy: osłabienie koncentracji i uwagi, niska samoocena i mała wiara w siebie, poczucie winy i małej wartości, pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości, myśli i czyny samobójcze, zaburzenia snu, zmniejszony apetyt. Objawy depresji, w przeciwieństwie do "dołka" psychicznego, trwają długo. Chorzy na depresję nie są w stanie znaleźć ukojenia. Odczuwają nieuzasadniony strach i lęk, miewają myśli samobójcze. Nie ma sposobu, żeby poprawić im nastrój. 6. Leczenie depresji Metody leczenia depresji W leczeniu depresji wykorzystuje się farmakoterapię i psychoterapię. Leki przeciwdepresyjne wpływają na poziom serotoniny lub noradrenaliny we krwi. Mogą to być nieselektywne inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny, inaczej nazywane także trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, selektywne inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny inhibitory monoaminooksydazy Efekty otrzymuje się po kilku tygodniach. Psychoterapia jest zwykle stosowana równocześnie z lekami przeciwdepresyjnymi. Rodzaje psychoterapii skuteczne w leczeniu depresji, to: terapia poznawczo-behawioralna terapia psychodynamiczna terapia interpersonalna Metodą wspomagającą leczenie depresji jest także fototerapia, czyli terapia światłem. Jest ona skuteczna szczególnie w przypadkach depresji sezonowej, pojawiającej się wtedy, kiedy brakuje słońca. Psychiatra może również zalecić leczenie szpitalne, choć chorzy dość często rezygnują z niego. Przy głębokiej depresji jest ono jednak najlepsze, ponieważ pacjent ma wtedy zapewnioną stałą opiekę i dozór na wypadek podjęcia próby samobójczej. W przypadku depresji atypowej i lekoodpornej stosowane są także lecznicze elektrowstrząsy. Chory na depresję nie chce się leczyć Depresja jest dla wielu ludzi powodem wstydu. Nie chcą się do niej przyznawać nawet przed samym sobą. Chorzy boją się społecznego napiętnowania, zaszufladkowania ich do psychicznie chorych, zamknięcia w szpitalu psychiatrycznym, kontaktu z psychologiem czy psychiatrą. Cierpiący na depresję myślą niesłusznie, że: "Przecież nie mam jakichś poważnych symptomów choroby – nie boli mnie brzuch ani głowa, nie mam gorączki ani dreszczy, to po co mam iść do lekarza? Nie warto robić wielkiego halo z powodu złego humoru i gorszego samopoczucia". Najlepiej zgłosić się do lekarza, kiedy odczuwamy, że dzieje się z nami coś złego, że "coś jest nie tak" lub obserwujemy ten stan u naszych bliskich. Zły nastrój, zmniejszona aktywność, która wpływa na pracę czy życie osobiste to sygnały, że dłużej nie można czekać. Nie wolno nam wtedy myśleć: "Lekarz pomyśli, że zwariowałam", "Jeszcze potraktuje mnie jak hipochondryczkę albo wariata". Pozwólmy specjaliście ocenić nasz stan i zdecydować o leczeniu. Bezwzględnie należy szukać pomocy, jeśli chory zagraża zdrowiu lub życiu swojemu albo otoczenia. Udział rodziny w leczeniu depresji Jeśli bliscy zauważą, że z ich mamą, siostrą, bratem czy wujkiem dzieje się coś złego, powinni skłonić taką osobę do wizyty u lekarza. Często to właśnie członkowie rodziny pierwsi zauważają, że dzieje się coś złego. Pomoc w depresji może polegać na wspólnym wybraniu się do specjalisty, ponieważ dla chorego jest to bardzo duży stres. Na początku można spróbować wizyty u zaufanego lekarza rodzinnego lub psychologa zamiast psychiatry. Istnieje też możliwość wizyty domowej. Wszystko, by zapewnić choremu poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Depresja ma różne oblicza. Czasem jest tak ciężka, że konieczna jest hospitalizacja. Ma ona zwiększyć i przyspieszyć efektywność terapii. Bardzo często wystarczy leczenie ambulatoryjne. Wszystko zależy od nasilenia objawów depresji. W szczególnych przypadkach, kiedy choroba pacjenta zagraża jego życiu lub życiu innych osób, leczenie może zostać rozpoczęte bez jego zgody, ale po decyzji lekarza i sędziego. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, u których pojawiły się myśli samobójcze lub którzy próbowali się zabić. Ubezwłasnowolnienie jest stosowane tylko w ostateczności. Najlepiej, jeśli pacjent sam decyduje i zgadza się na leczenie, zarówno ambulatoryjne, jak i szpitalne. 7. Profilaktyka depresji Profilaktyka depresji jest niezwykle ważna. Okazuje się, na nasz nastrój wpływają różne czynniki. Jednym z nich jest sen. Sen odpowiada za regulowanie nastroju i wpływa na stan zarówno fizyczny, pozwalając odpocząć naszemu organizmowi, jak i psychiczny. Specjaliści uważają, że osoby cierpiące na bezsenność lub inne zaburzenia związane ze snem są dziesięciokrotnie bardziej narażone na rozwój depresji niż osoby, które przeznaczają odpowiednią ilość czasu na odpoczynek. Jeśli masz problemy z cowieczornym zasypianiem, to zrezygnuj z drzemki w ciągu dnia, która rozregulowuje cykl snu. Do swojej sypialni wprowadź też rutynę – każdego dnia staraj się kłaść do łóżka o tej samej porze. W ten sposób przyzwyczaisz swój organizm do regularnego snu. Nasze samopoczucie może ulec pogorszeniu wskutek jedzenia niektórych potraw. Okazuje się, że szczególnie niezdrowe są wysoko przetworzone, tłuste i słone produkty żywnościowe. To właśnie takie jedzenie obciąża nasz przewód pokarmowy, minimalizuje naszą energię i powoduje, że stajemy się osłabieni i senni. Tłuste potrawy, słone przekąski warto zastąpić niskotłuszczowymi produktami oraz rybami (w rybach znajdziemy cenne kwasy tłuszczowe omega-3 i 6). Warto również ograniczyć alkohol i papierosy. Używki mogą poprawiać humor, ale jedynie na chwilę. Stosowanie ich długotrwale powoduje pogorszenie nastroju. Kawę warto zastąpić zieloną herbatą lub niegazowaną wodą. Co ciekawe, niezwykle ważną rolę w profilaktyce depresji odgrywa również sport. Badania fińskich naukowców potwierdziły, że aktywność fizyczna może minimalizować ryzyko wystąpienia objawów depresyjnych u osób starszych. W doświadczeniu wzięły udział 663 osoby powyżej 65. roku życia. Wyniki badań okazały się niezwykle ciekawe! Zmniejszenie poziomu aktywności fizycznej może zwiększyć ryzyko pojawienia się epizodów depresyjnych. Regularna aktywność fizyczna powoduje wydzielanie endorfin - tzw. hormonów szczęścia. Związki te uwalniają się pod wpływem intensywnego treningu fizycznego. Codzienna aktywność fizyczna wpływa nie tylko na samopoczucie, ale również na sylwetkę. Jak pokazują inne badania naukowców, aktywność fizyczna wpływa również na naszą samoocenę. Jeśli brakuje ci motywacji i ciężko jest spakować torbę i wyjść na siłownię, to wybierz inną aktywność. Odpowiednią dawkę energii da ci już codzienny spacer na świeżym powietrzu. Jeśli pracujesz, zamiast samochodu lub autobusu, wybierz rower. 8. Depresja w pytaniach i odpowiedziach Depresja jest trudną chorobą do rozpoznania we wczesnym jej stadium. Nierzadko się zdarza, że przez długi czas lekarz nie jest w stanie postawić jednoznacznej diagnozy. Jeśli częste spadki nastroju wzbudzają podejrzenie depresji, to warto zadać pytania, które mogą pomóc nie tylko pacjentowi, lecz także lekarzowi. Czym jest depresja? Depresja należy do chorób z kręgu zaburzeń nastroju. Zaburzenia nastroju wyrażają się przede wszystkim jego zmianami, np. długimi okresami nadmiernego smutku, przesadnej wesołości lub smutku i wesołości na zmianę. Chorobowe zaburzenia nastroju możemy rozpoznać wtedy, gdy smutek lub radość są nadmierne, trwają nieadekwatnie długo do bodźca, który je wywołał lub gdy nie ma na nie żadnego konkretnego wytłumaczenia. W tych przypadkach głęboki smutek nazywamy depresją. Jak rozpoznać depresję u bliskiej osoby? Niebywale istotna jest obserwacja, ponieważ chory sam nie przyzna swojego problemu. Charakterystyczne objawy to wahania nastrojów, drażliwość i częste napady złości. Dosyć łatwo zauważyć też znaczący spadek energii, unikanie spotkań ze znajomymi, rezygnację z wychodzenia z domu i podejmowania jakichkolwiek aktywności. U chorego mogą pojawić się także problemy ze snem. Gdy obserwacje potwierdzą objawy rodzina powinna zacząć delikatnie namawiać chorego na wizytę u lekarza. Warto namówić bliską osobę na wykonanie testów na depresję, zachęcić ją do uczestnictwa w spotkaniu ze specjalistą, psychologiem lub psychiatrą. Czy mówienie choremu na depresję "wszystko będzie dobrze", czy też namawianie go do aktywności może mu pomóc? Nie. Mówienie "wszystko będzie dobrze, nie przesadzaj" jest dla chorych krzywdzące. Jest, może nawet nieświadomym, bagatelizowaniem problemów chorego na depresję. Ludzie cierpiący na depresję czują się gorsi, bezwartościowi i nieużyteczni. Fakt, że nie mogą poradzić sobie ze swoimi problemami, może czasami jeszcze nasilić ich dolegliwości. Podobnie jest z zachęcaniem ich do aktywności. Chorzy na depresję bezustannie odczuwają zmęczenie i niechęć do wykonywania jakichkolwiek czynności (nie odczuwają przyjemności z niczego, co robią). Kiedy próbujemy przywrócić ich do normalnej aktywności, możemy wzbudzić w nich dodatkowe poczucie winy (dodatkowe do tego, które już nieustająco odczuwają). Czują, że nie potrafią sprostać prostym czynnościom. Warto jednak mieć na uwadze, że osoby z depresją potrzebują swoich bliskich. Całkowite wyizolowanie się do społeczeństwa może jedynie pogłębić problem. Zamknięcie się w domu, nieodbieranie telefonów od znajomych to najgorsze, co możesz zrobić osoba będąca w słabej kondycji psychicznej. Samotność sprawia, że osoba z depresją czuje się wyalienowana, odizolowana od ludzi. Osoba dotknięta depresją nie powinna wstydzić się prosić o spotkanie, czy pomoc najbliższych. Z pewnością zrozumieją oni przez co przechodzi ich bliski i postarają się pomóc. Rozmowa z psychologiem może rozwiać wszelkie wątpliwości i zrozumieć, co jest źródłem złego samopoczucia i początków depresji. Jaki jest średni wiek zachorowania na depresję? Przyjmuje się, że jest to przedział wiekowy między 20. a 40. rokiem życia. Jednakże zdarza się, że chorują dzieci, a depresja wśród osób w wieku podeszłym sięga niemal 20%. Jak długo trwa depresja? U połowy chorych nieleczony epizod depresyjny trwa średnio sześć miesięcy. Wprowadzenie farmakoterapii i psychoterapii przy depresji skraca czas choroby. Czy leki antydepresyjne można brać w ciąży? Istnieje kilka czynników, które decydują o włączeniu bądź utrzymaniu leczenia przeciwdepresyjnego w ciąży. Należą do nich: obraz kliniczny choroby i nasilenie jej objawów, stopień zaawansowania ciąży (w pierwszym trymestrze ciąży niewskazane jest stosowanie jakichkolwiek leków – ze względu na to, że w tym czasie zaczynają rozwijać się narządy i przyjmowanie leków może skutkować powstaniem wad rozwojowych u dzieci). Sytuacją, która wymaga podawania leków antydepresyjnych, jest np. ciężka depresja z myślami samobójczymi. Stosowane są wówczas leki o znanym i w miarę możliwości udowodnionym bezpieczeństwie. W kolejnych trymestrach stosowanie leków nie jest już tak niebezpieczne i, jeśli sytuacja kliniczna tego wymaga, włącza się je do leczenia. Należy pamiętać o tym, że około 2 tygodni przed spodziewanym porodem powinno się zacząć redukcję dawki otrzymywanych preparatów. Zapobiega się w ten sposób powikłaniom u noworodka (tzw. zespół odstawienny) oraz umożliwia matce karmienie piersią. Przyjmowanie i odstawianie leków w czasie ciąży powinno zawsze odbywać się pod kontrolą lekarza. Jak długo powinna trwać kuracja przeciwdepresyjna? Po postawieniu rozpoznania depresji lekarz powinien wdrożyć u chorego terapię. W zależności od nasilenia objawów oraz od rodzaju depresji stosuje się leki przeciwdepresyjne lub psychoterapię. Najczęściej jednak łączy się te dwie metody leczenia depresji. Po dobraniu odpowiedniego preparatu i jego dawki leczenie należy kontynuować przez 8 do 12 miesięcy w przypadku pierwszego epizodu depresji. Sytuacja wygląda inaczej, w momencie gdy mamy do czynienia z nawrotem depresji. W przypadku drugiego epizodu leczenie prowadzimy przez 2 lata, a trzeciego – do końca życia chorego. Efekt leków przeciwdepresyjnych jest widoczny dopiero po kilku tygodniach. W związku z tym pacjenci powinni uzbroić się w cierpliwość. Ciężko im również zaakceptować, że mimo poprawy samopoczucia i stanu ogólnego nadal muszą przyjmować leki i zgłaszać się na wizyty kontrolne. Czy depresja jest dziedziczna? Nie. Nie ustalono dotychczas genu odpowiedzialnego za występowanie choroby. Faktem jest jednak, że zaburzenia depresyjne mogą występować rodzinnie. Naukowcy przypuszczają, że możemy odziedziczyć jedynie predyspozycję do rozwinięcia się depresji, ale aby mogła się ujawnić, potrzebne są odpowiednie warunki środowiskowe lub traumatyzujące wydarzenie. Czy można z osobami chorującymi na depresję rozmawiać o samobójstwie? Kiedy w naszym otoczeniu wśród naszych bliskich znajduje się osoba chora na depresję, nie do końca wiemy, jak się w jej towarzystwie zachować, jakie tematy wolno nam poruszać. Osoby cierpiące na zaburzenia depresyjne bardzo często miewają myśli samobójcze. Nie potrafią myśleć pozytywnie o sobie, swojej przyszłości. Postrzegają siebie jako kogoś bezwartościowego, nic nieznaczącego i nikomu niepotrzebnego. Myślenie o własnej śmierci przynosi chorym pewnego rodzaju ulgę. Rozmowę na temat myśli samobójczych powinien przeprowadzić prowadzący chorego lekarz psychiatra. Należy również poinformować o tych skłonnościach rodzinę, która może w ten sposób w porę zadziałać w przypadku nasilenia się tendencji samobójczych czy też podejmowanych prób targnięcia się na własne życie. Czy można pić alkohol w czasie przyjmowania leków przeciwdepresyjnych? Zazwyczaj w trakcie przyjmowania leków działających na ośrodkowy układ nerwowy (mózg) nie powinno się w ogóle spożywać alkoholu. Zwykle informacje na temat interakcji (wzajemne oddziaływanie na siebie różnych substancji chemicznych) leku z alkoholem podane są w ulotce dołączonej do opakowania. Nowe generacje leków przeciwdepresyjnych z niewielkimi ilościami alkoholu zwykle nie powodują silnych działań niepożądanych. Każdy jednak reaguje na takie sytuacje indywidualnie i odpowiedź organizmu nie zawsze jest możliwa do przewidzenia. Czy od leków przeciwdepresyjnych można się uzależnić? Leki stosowane w farmakoterapii depresji nie powodują uzależnienia. Jest to stereotyp, który wywodzi się z przekonania, że wszystkie leki wpływające na funkcjonowanie mózgu prowadzą do uzależnienia. Nieprawdą jest też, że podczas stosowania antydepresantów wytwarza się na nie tolerancja i zachodzi potrzeba zwiększania ich dawki. Lekarzom zdarza się zwiększać ilość podawanego preparatu, ale tylko w sytuacji nieskuteczności terapeutycznej (może ona nastąpić na początku leczenia, podczas ustalania odpowiedniej dawki leku). Czasami pacjenci odczuwają lęk (a także mają wrażenie nawrotu objawów depresji), gdy zdarzy im się pominąć jedną lub kilka dawek leku. Nie wynika on z niedostatecznej kontroli choroby, tylko z przeświadczenia chorych o nieskuteczności leczenia. Stan taki może imitować zespół odstawienny, którym nie jest ze względu na brak uzależniającego wpływu leków przeciwdepresyjnych. Czy prawdą jest, że na depresję chorują tylko słabi ludzie? To nie jest prawda. Przede wszystkim źródłem depresji wcale nie musi być charakter człowieka ani jego sytuacja życiowa. Depresja może mieć podłoże genetyczne lub być wywołana innymi schorzeniami albo przyjmowanymi lekami. Osoby słabsze psychicznie są bardziej podatne na wystąpienie depresji, ale to nie oznacza, że zawsze lub tylko one chorują. „Wzięcie się w garść” może być co najwyżej lekarstwem na przemijające obniżenie nastroju, a nie depresję, która wymaga pomocy lekarza i specjalistycznej terapii. Zobacz też: Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza. polecamy